پتروگرافی، زمین‌شیمی و محیط تکتونوماگمایی لامپروفیرها و سنگ‌های مرتبط، جنوب‌غرب سلماس

لامپروفیرها و سنگ‌های مرتبط از جنوب‌غرب سلماس، به سن کواترنری، بر روی رسوبات دشت سیلابی قدیمی در مرز پهنه‌‌های سنندج- سیرجان و کمربند ماگمایی ارومیه- دختر رخنمون دارند. این سنگ‌ها همگی طبیعت آلکالن دارند و شامل لامپروفیرهای کامپتونیتی، لامپروفیرهای آلایش یافته، بازالت، آندزی‌بازالت و تراکی آندزیت می‌شوند. این سنگ‌ها به‌صورت منشورهای بازالتی و اسکوری با بافت پورفیری و گلومروپورفیری گسترش یافته‌اند. بلورهای اوژیت، دیوپسید، بیوتیت و آمفیبول به‌صورت فازهای اصلی و بلورهای ریز پلاژیوکلاز در زمینه، از مشخصات لامپروفیرهاست. سنگ‌های دیگر، دارای اوژیت، دیوپسید و پلاژیوکلاز به‌عنوان فازهای اصلی هستند. وجود بیگانه‌بلورهایی مانند کوارتز گرد شده با حواشی واکنشی پیروکسن‌دار و پلاژیوکلاز، تغییرات نورم نمونه‌ها، همراه با تغییرات در عناصر فرعی و کمیاب و نسبت‌های آن‌ها بیانگر آلایش با پوسته قاره‌ای است. غنی‌شدگی LREE نسبت به HREE، نبود بی‌هنجاری در مقدار Eu و وجود بی‌هنجاری منفی در مقدار Ta و Nb از مشخصات مهم همه این سنگ‌هاست. بالا بودن نسبت‌های (La/Yb)N، (La/Sm)N و (Sm/Yb)N، رخداد اسپینل، دیوپسید و اوژیت و طبیعت آلکالن همه نمونه‌ها، بیانگر رخداد فرآیند ذوب حدود یک درصدی گوشته اسپینل لرزولیت است. چنین شرایطی احتمالاً پس از اتمام فرورانش نئوتتیس به زیر ایران مرکزی و در اثر شکسته شدن بقایای پوسته اقیانوسی در زیر پهنه‌ تصادمی عربی- اوراسیا در شرایط درون صفحه‌ای اتفاق افتاده است. فشار تکتونیکی از سمت صفحه عربی به اوراسیا به‌صورت مایل و گسترش عملکرد گسل‌های امتداد لغز راستگرد که با شکست بقایای پوسته اقیانوسی همراه شده‌اند، باعث کاهش فشار لیتواستاتیک و در نتیجه ذوب ناشی از کاهش فشار، شده است. تقدم و تأخر این فرآیندها باعث شده تا نمونه‌های مورد مطالعه طبیعت درون‌صفحه‌ای با دخالت عناصر فرورانشی را نمایش دهند. مذاب‌های گوشته‌ای حاصل در امتداد همین سیستم‌های گسلی فوران نموده‌اند.